Yunanistan'a patates nasıl geldi?

Kent Valisi Kapodistrias ve Patatesle mücadelesi

Patatesi Elizabeth dönemi İngiltere'sine, Sir Walter Raleigh'in getirdiği söylenir. Fransa'da patatesin yetiştirilmesi, 18. yüzyılda Antoine-Augustin Parmentier ile ilişkilendirilir. Yunanistan'da ise bu sebze, Ioannis Kapodistrias sayesinde, 1821 Devrimi'nden kısa bir süre sonra popüler hale geldi.

Patates

En önemli gıdalardan biri olan patates, 16. yüzyıldaki keşifler sırasında Güney Amerika'dan Avrupa'ya getirildi.

Tarihsel belgelere göre, Peru ve Bolivya’nın And Dağları'nda yaşayan yerli Amerikalılar, patatesi, bu lezzetli yumruyu Avrupa'ya gelmeden yaklaşık 4.000 yıl önce tanıyordu.

Kanarya Adaları'ndan bir patates ihracatçısının Antwerp'teki bir tüccara verdiği 28 Kasım 1567 tarihli makbuz, Avrupa'ya patates ithalatının belgelenmiş ilk kanıtıdır.

Bu yeni bitki, ilk andan itibaren, buğday ve yulaftan çok daha fazla mahsul yetiştirmenin ve üretmenin çok daha kolay olacağını fark eden Avrupalı çiftçilerin ilgisini çekti. 1650 yılıyla birlikte patates, İrlanda’da beslenmeyi etkilemiş ve tahıl mahsullerinin yerini büyük ölçüde almıştı. Patatesi Kuzey Amerika'ya ilk tanıtan da İrlandalı sömürgeciler oldu.

Yunanistan ise, 18. yüzyılın sonunda Fransa ve çevre ülkelerde oldukça popüler hale gelen patatesi tanıtmak için Devrim'in bitmesini ve ilk Vali Ioannis Kapodistrias'ın gelişini beklemek zorunda kaldı. Kapodistrias, Avrupa'ya yaptığı seyahatler sırasında sebzeyi tatmış ve devrim sonrası yıllarda kışı geçirirken, patatesin Yunanlılar için temel ve besleyici bir yiyecek olabileceğini düşünmüştü. 

Patates ilk olarak Tiryns bölgesinde, (Nafplion’un 3 kilometre kuzeyinde) deneme amacıyla küçük çapta yetiştirildi. Dünya savaşlarının zorlu yıllarında patates ekimi, birçok insanı beslediği ve hayatta tuttuğu için çok önemliydi. Patates şu anda da Yunan halkının temel yiyeceklerinden biri.

Ioannis Kapodistrias kimdi?

Kont Ioannis Kapodistrias (1776-1831), Rus İmparatorluğu'nda bir Yunan diplomatı ve bağımsız Yunanistan'ın ilk valisiydi. 1776 yılında Korfu kasabasında, Cambiello'nun sahil tarafında bir evde doğdu. İtalya'nın Padua şehrinde felsefe, tıp ve hukuk okudu. Tıp kariyerine, 21 yaşındayken Korfu'da doktor olarak başladı. Bir asilzade olarak doğup yetiştirilmiş olsa bile, hayatı boyunca son derece liberal bir adam ve gerçek bir demokrattı.

Kapodistrias, 1809'da Rusya Kralı I. Aleksandr'ın hizmetine katıldı. İsviçre'nin resmi olmayan Rus büyükelçisi olarak ilk önemli görevi, ülkenin Napolyon'un dayattığı Fransız egemenliğinden kurtulmasına yardım etmekti. İsviçre'nin bağımsızlığını, birliğini ve tarafsızlığını güvence altına aldı ve İsviçre kantonları için yeni bir Anayasa oluşturulmasında başarılı oldu. 

Yunan halkı, 1821'de Osmanlı imparatorluğuna karşı ayaklandı. 1827'de, yeni Osmanlı’dan ayrılan ülkede, Yunanlılar tarafından Vali olarak seçilen Ioannis Kapodistrias, zorlu sanayi ve eğitim sorunlarıyla karşı karşıya kaldı. Ancak göreve gelir gelmez karşılaştığı daha önemli bir sorun vardı: Yiyecek.

Kapodistrias 7 Ocak'ta Nafplion'a geldi. Yunanistan anakarasına ilk kez ayak basmışken cesaretini kıran bir durumla karşılaştı. Söz geçirmek isteyen aileler ve demokrasi yanlılarının gerilimleri, hala Osmanlılara karşı savaşan ülkeyi mahveden iki iç savaşa yol açmıştı. Yunanistan iflas etmişti ve Yunanlılar birleşik bir ulusal hükümet kuramamışlardı.

400 yıllık Türk egemenliğinin ardından yeni bir dönem başlatan Kapodistrias; üretime odaklanarak genç kadınların çalışması için vakıflar kurdu ve ilk üniversiteyi açtı. Tüm alanları kapsayan büyük bir reform ve modernizasyon planını harekete geçirdi. O parlak bir kişilikti ve yeni devletin ilerici ve başarılı bir lideri olarak hizmet ettiği 4 yıl boyunca, çok fazla dikkate değer görev üstlendi. 

Kapodistrias, 1831'de 55 yaşındayken, Yunan devriminde önemli bir rol oynayan devrimci Mavromichalis kardeşler tarafından bıçaklanarak öldürüldü. Bugün de Yunanistan'da büyük saygı gören Kapodistrias'ın mezarı Korfu şehrinde, Platytera Manastırı'ndadır. 

Kapodistrias ve Yunanistan'da patates

Yerel yönetimi yeniden kuran Kapodistrias, nüfusun yaşam standardını yükseltmek amacıyla Yunanistan'a patates tarımını getirdi. Kapodistrias söylentiye göre başlangıçta, sipariş ettiği patateslerin, ilgilenen herkese verilmesini emretti. Fakat patatesler, çiftçiler tarafından kayıtsızlıkla karşılandı ve plan başarısız oldu. Ancak Kapodistrias, yurttaşlarının psikolojisini ve ruh hallerini çok iyi anladı ve benzer stratejiler kullanmış olan Prusya Kralı Büyük Frederick'in yolundan gitti. 

Kapodistrias, tüm patates sevkiyatının halka göreceği şekilde Nafplion rıhtımına boşaltılmasını ve çevrelerine korumalar yerleştirilmesini emretti. Çok geçmeden, bu kadar iyi korunduğuna göre, patateslerin çok değerli olduğu söylentileri yayıldı. Artık insanlar “çok önemli” olan patateslere bakmaya geliyor; bazıları da onları çalmaya çalışıyordu. Gardiyanlara bu tür davranışlara göz yummaları söylendi ve sonunda tüm patatesler "çalındı". Böylece Kapodistrias'ın patatesi Yunanistan'a getirme projesi başarılı oldu.

Yunanistan günümüzde 450 Bin ton patates üreten ve Dünya patates üretim sıralamasında 62’inci sırada yer alan bir ülke. Yunanistan’da üretilen patates, ülke içi tüketimde kullanılıyor ve çoğu zaman yurtdışından ithalat dahi yapılıyor.